Overgang en werk

Wat is de overgang?

De overgang, de menopauze. Als je hier (nog) niet te maken hebt gehad zijn het waarschijnlijk alleen woorden waar je weleens van gehoord hebt. Toch is het een levensveranderende-fase in het leven van een vrouw. En daar mag best wat meer aandacht voor zijn. Een gebrek aan informatie zorgt uiteindelijk voor onwetendheid en dit leidt misschien uiteindelijk ook wel tot onbegrip.

De overgang is de gehele fase van het onregelmatig worden van menstruaties, tot het uiteindelijk helemaal uitblijven. Dit uitblijven komt omdat de afgifte van eicellen wordt gestopt en de eierstokken produceren daardoor steeds minder van het hormoon oestrogeen. Daarnaast daalt ook de progestoron en testosteronspiegel. De hormoonhuishouding van de vrouw verandert dus nogal. Dit gaat in golven waardoor een vrouw soms minder en soms minder last ervaart van klachten. Er moet een nieuwe balans worden gevonden. Door deze veranderingen in het lichaam kunnen vrouwen zowel lichamelijke- als psychische klachten ervaren. Denk hierbij aan slecht slapen, opvliegers, verminderd libido, spierpijn, hoofdpijn, heftige menstruaties, een gejaagd gevoel, nerveus etc.

De periode van de overgang bestaat uit 3 fases:

• De Premenopauze: dit gaat over de periode voor de laatste menstruatie;
• De Menopauze: de laatste menstruatie;
• De Postmenopauze: de periode direct na de menopauze/laatste menstruatie.

Er zijn vrouwen die vervroegd in de overgang komen, dat is het geval wanneer de fases voor het 40e levensjaar beginnen. De gemiddelde leeftijd voor de overgang is 47, maar uiteraard bij iedere vrouw verschillend. Meestal ligt het tussen de 45 en 55 jaar.

De overgang duurt gemiddeld 5 tot 7 jaar. Maar dit kan afwijken. Bij sommige vrouwen duurt de overgang 10 jaar. Het lichaam van de vrouw wordt tijdens deze periode volledig gereset.

Impact van de overgang op werk en carrière

Het hoeft zeker niet alleen maar ellende en misère te zijn deze periode. Uit onderzoek van de Overheid blijkt dat iets meer dan de helft van de vrouwen (55%) geen beperkingen ervaart. Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat 35% van de vrouwen af en toe beperkingen ervaart en 10% geeft aan dat ze vaak beperkingen ervaren in hun dagelijkse activiteiten (inclusief werk).

Voor een deel van de vrouwen beperken deze klachten hun functioneren op het werk. Dit is uiteraard werkafhanklijk maar over het algemeen wordt het werk er niet beter van als je last hebt van concentratieproblemen, zweetaanvallen, hoofdpijn, vermoeidheid of verhoogde stress.

Bespreken van deze klachten lukt niet altijd en hierdoor zijn er vrouwen die zich uiteindelijk ziekmelden. Sterker nog, 34% van de verzuimklachten bij vrouwen tussen de 45-65 jaar hangt samen met de overgang. Omdat overgangsklachten lijken op symptomen van overspannenheid kan dit soms leiden tot een verkeerde diagnose. Een verkeerde diagnose zoals ‘burn-out’ doet vrouwen in de overgang tekort en kost organisaties veel onnodig geld.

De rol van de werkgevers

Als werkgever heb je een belangrijke rol in het bespreekbaar maken van de overgang. Een gratis tip is om als werkgever niet direct aan de vrouwelijke medewerker te vragen of ze in de overgang is. Als de medewerker hierover wil praten is dit iets wat zij zelf moet benoemen.

Vraag daarentegen wat de vrouw nodig heeft en wat ze graag wil in het werk. Het zijn (gezien de leeftijd) waarschijnlijk vrouwen met veel werkervaring. Overleg hoe zij deze ervaring het beste kunnen inzetten voor de organisatie op een manier die voor hun, in deze periode, ook prettig is. Denk aan thuiswerken, flexibele tijden, langer pauze of minder stressvolle werkzaamheden. Toon begrip. Door deze medewerkers serieus te nemen en in overleg op de juiste manier in te zetten voorkom je uitval.

Zorg dus dat ieders kennis, binnen de gehele organisatie, over dit onderwerp op orde is. Zorg dat er informatie te vinden is op bijvoorbeeld intranet of bied cursussen aan voor leidinggevenden. Elke collega en elke leidinggevende zou moeten weten wat er in het vrouwelijk lichaam gebeurt tijdens deze periode.

Wat werknemers zelf kunnen doen

Wist je dat je als vrouw zelf ook wat positieve invloed kunt uitoefenen op overgangsklachten? Dit zit hem dan in levensstijl. Het stukje voeding en beweging. Het voor de hand liggende advies hierin is: eet gezond en beweeg meer.

Oké, wat concreter: eet vezelrijk, minimaal 250 gr groente en 2 stuks fruit per dag. Skip de alcohol, cafeïne en het roken. Van die koffie en dat wijntje ga jij je uiteindelijk écht niet beter voelen (hoewel dat misschien lijkt in het begin).

Qua beweging is het belangrijk om structuur aan te brengen. Beweeg elke dag minimaal een half uur door bijvoorbeeld te wandelen, fietsen of te tuinieren etc. Het liefste in de natuur want dat is weer goed voor het verlagen van je stressniveau.

Je kan ook met je huisarts bespreken of hormoonsupplementen geschikt zijn voor jou.

Op de werkvloer is het belangrijk om bespreekbaar te maken wat de overgang met jou doet. Uiteraard alleen als je hier voldoende veiligheid voor voelt. Bespreek samen met je werkgever/leidinggevende wat voor jou werkt en geef duidelijk je grenzen aan.

Rechten en plichten rond overgangsklachten en werk

Een werkgever heeft bepaalde plichten als het gaat om de medewerkers die werkzaam zijn voor de organisatie. De werkgever moet zorgen voor veilige werkomstandigheden. De omstandigheden waarin de medewerker werkt mogen dus geen nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid. Ook de Arbowet heeft hier een duidelijk artikel over opgenomen (artikel 3, lid 2). Hierin wordt beschreven dat de werkgever verantwoordelijk is voor beleid dat gericht is op het continu verbeteren van arbeidsomstandigheden, met als doel arbeidsongevallen en gezondheidsklachten voorkomen.

Het is dus niet vreemd of ongepast als jij als medewerker in gesprek gaat over dit onderwerp. De werkgever is dit zelfs wettelijk verplicht.
(Maar hopelijk hoef je als vrouwelijke werknemer niet met de Arbowet aan te komen om je arbeidsomstandigheden te verbeteren.) 

Maar laten we eerlijk zijn. Als werkgever siert het je toch vooral en getuigt het van goed werkgeverschap als je iets hebt opgenomen in je personeelshandboek op het gebied van menstruatie- en overgangsklachten. Neem bijvoorbeeld de NS. In een artikel van de Volkskrant wordt beschreven dat daar goed beleid wordt gevoerd. Zij hebben in hun nieuwe cao (april 2024) opgenomen dat vrouwelijke medewerkers met klachten de mogelijkheid hebben om van dienst te wisselen, of later te beginnen en bij Partou (kinderopvang) krijgen medewerkers voorlichting over de overgang door middel van webinars.

Een vertrouwenspersoon die helpt met het onderwerp overgang op werk

Hopelijk werken de meeste vrouwen in een omgeving die veilig genoeg voelt om over de overgang in gesprek te gaan als je hierdoor klachten ervaart. Maar stel nou dat dit ingewikkeld is? Je ervaart veel klachten, voelt je minder prettig, hebt minder werkplezier, maar je weet bij god niet hoe je hierover moet praten binnen het bedrijf waar je werkt want stel; je werkt in een mannenorganisatie en dit gesprek openen durf je gewoonweg niet.

Een extern vertrouwenspersoon biedt in dit geval uitkomst. Als jouw werkzaamheden lijden onder de klachten die je ervaart kun je daarover in gesprek gaan met de vertrouwenspersoon. Het idee is dat je samen bespreekt hoe je binnen de organisatie tot oplossingen kan komen. Of hoe je dit überhaupt bespreekbaar gaat maken. De vertrouwenspersoon kan je hierbij ondersteunen.